Εχει ηγέτες η ελληνική κοινωνία;

Η Ελλάδα έχει πολλούς ηγέτες: στην πολιτική, στη θρησκεία, στα συνδικάτα, στη διανόηση. Αλλά πάσχει από έλλειψη ηγεσίας. Οχι μόνο επειδή κανένας από τους κατ’ όνομα ηγέτες δεν πείθει ότι είναι ικανός να διαχειριστεί τα σημερινά προβλήματα και να οδηγήσει τη χώρα προς το μέλλον, αλλά και γιατί...
η κοινωνία βρίσκεται μετέωρη, με την αίσθηση ότι η πορεία την οποία θεωρούσε δεδομένη διεκόπη. Η ορφάνια αυτή είναι και αιτία και προϊόν της κρίσης, και η κρίση θα διαιωνίζεται όσο δεν αναδεικνύονται νέοι ηγέτες.

Ισως αδικούμε όσους πολιτικούς τα τελευταία χρόνια προσπάθησαν να σηκώσουν το βάρος των ευθυνών τους και φάνηκε η αδυναμία τους. Είναι εύκολο να κρίνουμε όταν δεν εξαρτάται από τις δικές μας κινήσεις αν η χώρα θα μπορέσει να πληρώσει μισθούς και συντάξεις, να εισάγει καύσιμα και φάρμακα. Αλλά η έλλειψη ηγεσίας δεν φαίνεται μόνο από το πόσο καλά οι πολιτικοί μας «διαπραγματεύονται» με τους πιστωτές μας ή αν προωθούν τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται. Ο,τι και αν κάνουν, είναι προϊόντα ενός πολιτικού συστήματος το οποίο απέτυχε και ο κόσμος που τους ψηφίζει ελπίζει απλώς ότι η οικονομία και η κοινωνία θα αντέξουν έως την ώρα που θα έρθει, από κάπου, η λύση.

Οι αντιπολιτευόμενοι, από την άλλη, στέκονται σε επάλξεις που χάραξαν οι σημερινοί κυβερνώντες. Οι επιθέσεις τους στοχεύουν στη συντήρηση ενός συστήματος που, τα τελευταία 30 χρόνια, υπονόμευσε τα θεμέλια της κοινωνίας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου εδραίωσε την εξουσία του πάνω στην πατροκτονία – στη διάλυση του πολιτικού κέντρου που κληρονόμησε από τον πατέρα του, και στη διάλυση του κράτους που παρέλαβε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Το δυστύχημα είναι ότι η άμορφη πολιτική μάζα που αυτός κληροδότησε δεν μπόρεσε να αποκαθηλώσει και αυτόν με τη σειρά του, αλλά αφοσιώθηκε μόνο στο να τον μιμείται. Το αποτέλεσμα: όλοι εναντίον όλων (ατόμων και ομάδων) σε μια αέναη μάχη για πλούτη και προνόμια. Αυτή η αντίληψη ισοπέδωσε όσους τόλμησαν να προτείνουν την εξέλιξη της κοινωνίας, η οποία θα εξασφάλιζε και την επιβίωσή της.

Είναι τραγικό ότι σήμερα που όλα είναι ρευστά στην περιοχή, στην Ευρώπη, στον πλανήτη, εδώ στην Ελλάδα παραμένουμε παγιδευμένοι στο 1974. Σαν να μη μας αφορούσαν η πτώση του Τείχους το 1989 και ο ξεσηκωμός των Αράβων πέρυσι, οι πρωταγωνιστές μας εμμένουν στον ρόλο του επαναστάτη και του τιμωρού, ασυμβίβαστοι, διαμαρτυρόμενοι συνεχώς εναντίον ενός συστήματος που μας στερεί και μας καταπιέζει (έως το 1974 πολιτικά, τώρα υλικά). Βλέποντας την απαξίωση όσων επιχειρούν να αλλάξουν τα πράγματα, και τον ανελέητο θυμό κάποιων άλλων, φαίνεται πως είναι η μοίρα μας να υποδυόμαστε αυτούς τους ρόλους έως το αδιέξοδο, έως το σημείο που δεν θα αντέχουμε πια τις συνέπειες.

Τότε, εκ των πραγμάτων, θα προκύψει η νέα ηγεσία μας - είτε ως νέα πρόταση είτε ως διαχείριση των συντριμμιών, είτε με τη μορφή κάποιου ηγέτη είτε με την αλλαγή την νοοτροπίας της κοινωνίας. Η καθοδήγηση της κοινωνίας δεν είναι έργο μόνο των ορατών ηγετών, αλλά και μιας μη ορατής «ηγεσίας», η οποία συμπεριλαμβάνει την παιδεία, την ιστορική αίσθηση του χώρου και του χρόνου, τις προσμονές, υποθέσεις, εμμονές και ματαιώσεις που δημιουργούν μια κυρίαρχη αντίληψη. Τα τελευταία χρόνια εδραιώθηκε η ιδέα ότι μπορούμε να πετύχουμε τα πάντα χωρίς την ανάλογη εργασία, αρκεί να απαιτούμε με την απαραίτητη επιμονή.

Κι όμως, βαθιά μέσα μας, δεν ξεχνούσαμε τους αγώνες των προγόνων μας να βγάλουν το ψωμί τους από τον βράχο και τη θάλασσα, να στέλνουν τα παιδιά τους μακριά για σπουδές και προκοπή. Και στα χρόνια της γαλήνης και της ευημερίας, σωζόταν μέσα μας η ικανότητα για σκληρή δουλειά, η ανάγκη να δημιουργήσουμε, να χαρούμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας. Η αντίληψη ότι όλα είναι δύσκολα, ότι η ζωή θέλει προσπάθεια, συνυπάρχει με την απαίτηση να μη χάσουμε αυτά που αποκτήσαμε. Τώρα που δεν έχουμε επιλογές, βλέπουμε ότι κάποιοι βασίζονται ακόμη στη διατήρηση ενός κόσμου που χάνεται, ενώ άλλοι κάνουν ό,τι μπορούν για να αντέξουν, να μείνουν όρθιοι και να δημιουργήσουν.

Ο καθημερινός μόχθος των Ελλήνων στις σημερινές συνθήκες δείχνει ότι οι εργατικοί είναι οι πολλοί, οι περισσότεροι. Αυτοί θα αντέξουν. Αυτοί θα καθορίσουν την αυριανή ηγεσία. Οσοι βρίσκονται σε θέσεις που μπορούν να συμβάλουν στην επανόρθωση, ας δείξουν τους εαυτούς τους, ας πάρουν θέση.



kathimerini