Μη κρατικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα

Του Χρήστου Κοσμά

Ο χώρος της εκπαίδευσης χαρακτηρίζεται την τρέχουσα χρονική περίοδο από εκτεταμένες αλλαγές. Όχι μόνο ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης. Αλλά κι ως
απόρροια των διαχρονικών παθογενειών του υφιστάμενου εκπαιδευτικού μοντέλου της Ελλάδας. Από την πρωτοβάθμια έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι μεταβολές είναι δεδομένες. Αν και μέχρι τώρα περιορίζονται κυρίως σε οικονομικά μεγέθη και στην χωροταξική διάσταση.

Ίσως η παρούσα συγκυρία θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για αλλαγές και στις υπόλοιπες πτυχές του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Σήμερα που σταθερές του παρελθόντος σε όλα τα επίπεδα αμφισβητούνται. Σήμερα που αλλοτινές «ιερές αγελάδες» έχουν πάψει να αποτελούν θέματα ταμπού. Την ώρα αυτή που βιώνουμε το τέλμα του μεταπολιτευτικού μοντέλου, ίσως είναι η ώρα να επανεξετάσουμε ιδέες που αφορούν και τον χώρο της παιδείας. Ίσως η Ελληνική κοινωνία και ιδίως το πολιτικό της προσωπικό να είναι πλέον περισσότερο ώριμοι να συζητήσουν επ’ αυτών νηφάλια, με επιχειρήματα, χωρίς αγκυλώσεις.

Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε εκ νέου να τεθεί η προοπτική ίδρυσης μη κρατικών Πανεπιστημίων. Μία πρόταση που έχει διατυπωθεί προ πολλού και συνεχώς επανέρχεται. Ένα θέμα που έχει αποτελέσει αντικείμενο σοβαρών πολιτικών, ιδεολογικών, συνδικαλιστικών αντιπαραθέσεων σε πολλές περιπτώσεις τα τελευταία 30 χρόνια. Σήμερα λοιπόν, θα μπορούσε να τεθεί πάλι στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης. Θα μπορούσε να επανεξεταστεί στο υπάρχον περιβάλλον, εντός των νέων δεδομένων, με την εμπειρία που συλλογικά κουβαλάμε και τους επικείμενους σχεδιασμούς για το μέλλον μας.

Ας δούμε καταρχήν τη σημερινή κατάσταση, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με το άρθρο 16 του Συντάγματος, απαγορεύεται η ίδρυση μη κρατικών τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Κάθε χρόνο χιλιάδες νέες και νέοι της πατρίδας μας ξενιτεύονται σε χώρες του εξωτερικού για να σπουδάσουν σε κάποιο μη κρατικό Πανεπιστήμιο. Ο ΟΟΣΑ υπολογίζει ότι ξεπερνούν τους 51.000 τα Ελληνόπουλα που φοιτούν στο εξωτερικό, αναδεικνύοντας τη χώρα μας ως «πρωταθλήτρια της Ε.Ε. στην εξαγωγή φοιτητών». Το κόστος σπουδών όλων αυτών των παιδιών, πάντα κατά τον ΟΟΣΑ, ανέρχεται κοντά στο 1 δις ευρώ ετησίως. Χωρίς να παραγνωρίζεται επίσης, πως αρκετοί από αυτούς τους νέους επιστήμονες παραμένουν στο εξωτερικό για πάντα και η χώρα μας χάνει πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό.

Στο εσωτερικό η κατάσταση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μάλλον δεν προκαλεί ρίγη ενθουσιασμού. Η οικονομική χρηματοδότηση των ιδρυμάτων φθίνει συνεχώς, με τα προβλήματα να πολλαπλασιάζονται και αρκετά ουσιαστικά να υπολειτουργούν. Ο αριθμός των διδασκόντων συνεχώς περιορίζεται με ότι αυτό συνεπάγεται για την παραγωγή και το επίπεδο του διδακτικού έργου. Το ίδιο σχεδιάζεται για τον αριθμό των ιδρυμάτων. Τα κονδύλια για την έρευνα περικόπτονται δραστικά. Εξελίξεις που σίγουρα δεν προδιαγράφουν ένα αισιόδοξο μέλλον. Αλλά δεν μηδενίζουν κιόλας, το έργο που επιτελείται στα τριτοβάθμια ιδρύματα κάτω από αυτές τις αντίξοες συνθήκες.

Τι επομένως θα άλλαζε με την ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα; Καταρχήν θα περιορίζονταν σημαντικά η φυγή νέων Ελληνόπουλων στο εξωτερικό για σπουδές. Δεν θα χάναμε έμψυχο δυναμικό. Δεν θα έφευγαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο από τη χώρα μας προς την αλλοδαπή. Ιδιαίτερα όταν τα υπάρχοντα ιδρύματα θα μειωθούν ακόμη περισσότερο ως αποτέλεσμα της αδυναμίας του κράτους να τα συντηρήσει. Πολύ περισσότερο, τα μη κρατικά τριτοβάθμια ιδρύματα και κατ’ επέκταση η Ελλάδα θα μπορούσαν να μετεξελιχθούν σε πόλους έλξης ξένων φοιτητών, ιδίως από τις χώρες των Βαλκανίων.

Η ταυτόχρονη λειτουργία δημόσιων και μη κρατικών ιδρυμάτων θα οδηγούσε σε επιπλέον βελτίωση τους. Η αναπόφευκτη σύγκριση και ο υγιής ανταγωνισμός ανάμεσα στα δημόσια, στα ιδιωτικά και μεταξύ τους, μόνο θετικά μπορούν να συμβάλουν. Το επίπεδο εκπαίδευσης και έρευνας στη χώρα σίγουρα θα αναβαθμίζονταν. Νέες θέσεις εργασίας σε διδακτικό, διοικητικό και λοιπό προσωπικό θα δημιουργούνταν, όταν η ανεργία στην Ελλάδα συνεχώς αυξάνεται. Κάποια μόνο θετικά αποτελέσματα που θα προέκυπταν από τη λειτουργία μη κρατικών Πανεπιστημίων, τα οποία όμως επ’ ουδενί δεν θα πρέπει να είναι ανεξέλεγκτα. Αντίθετα, επιβάλλεται η διαμόρφωση ενός πλαισίου αδειοδότησης, ελέγχου και αξιολόγησής τους με αυστηρά, αξιοκρατικά και διαφανή κριτήρια. Εν κατακλείδι, ίσως είναι η ώρα να συζητήσουμε εκ νέου σοβαρά το θέμα μη κρατικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα.

Πηγή Γνώμη