Επιστολή των Συλλόγων και πολιτών για το Στρατώνα Μαθιουδάκη‏

Κ. Πρόεδρε και μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου της Καστοριάς,

Παρεμβαίνοντας στη συνεδρίασή σας για να γνωστοποιήσουμε τις θέσεις μας, θα ξεκινήσουμε με την επιστολή που κατέθεσε ο συμπολίτης μας ιστορικός κ. Ρωμύλος Μαντζούρας προς...
το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, επιστολή που κι εμείς οι Σύλλογοι συνυπογράψαμε, γιατι πιστεύουμε ότι συμπυκνώνει την ουσία της ιστορικής περιγραφής του Στρατώνα, καθώς και τους βασικούς λόγους που επιθυμούμε τη διατήρηση και αξιοποίησή του:

Επιστολή προς το Κ.Σ.Ν.Μ.

ΑΞΙΟΤΙΜΑ ΜΕΛΗ του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων. Με την παρούσα επιστολή θα θέλαμε να σας γνωστοποιήσουμε τα εξής:
Ως πολίτες της Καστοριάς, ιδιωτικά ή μέσω συλλόγων και φορέων, είμαστε καταρχήν στο πλευρό της Αστυνομικής διεύθυνσης Καστοριάς για την ανεύρεση αξιοπρεπούς και ιδιόκτητης στέγης. Αυτό είναι κάτι που έπρεπε να έχει λυθεί από καιρό. Θεωρούμε όμως, ότι αυτό δεν πρέπει να γίνει με κάθε κόστος.

Συγκεκριμένα, ο μέχρι τώρα σχεδιασμός για την κατεδάφιση του υπάρχοντος παλαιού ιστορικού Στρατώνα, μας βρίσκει κάθετα αντίθετους.
Πέρα από το γεγονός ότι το κτίριο θα μπορούσε να συντηρηθεί και να χρησιμοποιηθεί από την ίδια την ΕΛ. ΑΣ για την στέγασή της, αξιοποιώντας με ανακαίνιση και τα υπόλοιπα νεώτερα κτίρια του Στρατοπέδου, ακόμη όμως και η επιλεγείσα ανέγερση ενός εντελώς νέου κτιρίου για το σκοπό αυτό, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε διπλανό χώρο εντός του ίδιου του πρώην Στρατοπέδου Μαθιουδάκη, καθώς οι διαθέσιμοι χώροι του στρατοπέδου είναι υπεραρκετοί , έτσι ώστε να μην θιχτεί το παλαιό ιστορικό κτήριο του Στρατώνα.

Όσον αφορά το κτίριο καθ εαυτό, εκτός του ότι αποτελεί ένα ορόσημο της περιοχής καθώς…λειτούργησε ως προωθητικός αλλά και ενοποιητικός παράγοντας του αστικού χώρου της Καστοριάς… (εφημερίδα ΟΔΟΣ, Καστοριά φυλ. 467 της 13/11/2008) έχει και ιδιαίτερο ρόλο στην τοπική Ιστορία. Η κατασκευή του, αμέσως μετά την αφετηρία των γεγονότων του Μακεδονικού Αγώνα δείχνει την σπουδαιότητα που αποδίδει η Οθωμανική διοίκηση για τον έλεγχο της ανήσυχης περιοχής της Καστοριάς.

Μέσα στους χώρους του γραφείου του Διοικητή του Στρατώνα αυτού, αργά το βράδυ στις 10/11/1912 οι τοπικές Στρατιωτικές και Πολιτικές αρχές της πόλης έχουν θυελλώδη συζήτηση (σύμφωνα με τις Ιστορικές πηγές) όπου ο Μεχμέτ πασάς –Στρατιωτικός Διοικητής της πόλης, αποφασίζει να μην ακολουθήσει τις προτάσεις που κυριαρχούσαν στη συζήτηση και να αρνηθεί να πυρπολήσει τις Χριστιανικές συνοικίες της πόλης.

Οι Τουρκικές δυνάμεις υποχωρούν προς την Κορυτσά μη δεχόμενες την ντροπή της παράδοσης και ο πρωταγωνιστής της απελευθέρωσης υπίλαρχος Νικολαΐδης, υψώνει στον έρημο Στρατώνα την Ελληνική σημαία, το ιστορικό εκείνο πρωινό της 11ης Νοεμβρίου 1912 (όπως ο ίδιος γράφει στο ημερολόγιό του, που έχει δημοσιευθεί κατά καιρούς και σε τοπικές εφημερίδες της πόλης μας πχ «Φωνή της Καστοριάς» 8/11/2012).

Μαζί με την Ελληνική σημαία που υψώνεται στον Ναό της Μητροπόλεως, ο Στρατώνας αυτός αποτελεί το ένα από τα δύο μέρη όπου οι κάτοικοι της Καστοριάς είδαν πρώτη φορά χειροπιαστά την πόλη τους ελεύθερη. Το κτίριο αποτέλεσε έδρα της Στρατιωτικής διοίκησης του Ελληνικού στρατού την μετέπειτα περίοδο, κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου και του αδελφοκτόνου Εμφυλίου που διαδραματίστηκε στη γύρω ορεινή περιοχή.

Πέραν λοιπόν από την εμβληματική, υλική και νοητή σημασία που έχει ο Στρατώνας αυτός για την πόλη μας, πιστεύουμε πως η πόλη της Καστοριάς έχει υποφέρει ήδη πολύ από καταστροφές του Αρχιτεκτονικού της πλούτου, ώστε να αποτελεί αναγκαιότητα (πέρνα των αντικειμενικών λόγων) ακόμη και για συμβολικούς λόγους η διατήρηση του κτηρίου αυτού, ως ορόσημο και ως αφορμή μίας νέας αντιμετώπισης των μνημείων της πόλης από τους εκάστοτε πολιτικά διοικούντες τους αυτοδιοικητικούς της φορείς.

Δεν θα αναφέρουμε εδώ τις έως σήμερα απειράριθμες κατεδαφισμένες παραδοσιακές ιδιωτικές κατοικίες και αρχοντικά, αλλά τα Δημόσια κτίρια, όπως ιστορικά σχολεία της πόλης, τη Μεγάλη Ελληνική Σχολή, το Παρθεναγωγείο, το νεοκλασικό Γυμνάσιο, το κτίριο της Δημογεροντίας, την Ιουδαϊκή Συναγωγή, τα Βυζαντινά τείχη κλπ.
Όλα κατεδαφίστηκαν, για τον «εκσυγχρονισμό» και τις νέες και υποτιθέμενες «επιτακτικές» ανάγκες μιας συγκεκριμένης περιόδου, χωρίς καν τη σκέψη επιλογής υπαρκτών εναλλακτικών λύσεων.

Δυστυχώς, όταν χάνουμε κάτι που έχουμε μόνο εμείς και μας προσδίδει μια συγκεκριμένη ταυτότητα, αποκτώντας σε αντάλλαγμα κάτι που έχουν κι όλοι οι άλλοι, γινόμαστε φτωχοί και αδιάφοροι για τον τόπο μας.

Θεωρούμε πως η ΕΛ.ΑΣ και όσοι ζητούν την ανέγερση του Νέου Αστυνομικού Μεγάρου πάνω στα ερείπια του Στρατώνα θα έπρεπε εξ’ αρχής να έχουν προσανατολιστεί σε διαφορετική προσέγγιση του θέματος.

Όμως με καλή θέληση και ευαισθησία για το γενικό καλό, μπορούν πάντοτε να βρεθούν ικανοποιητικές λύσεις. Πρέπει εδώ να αναφέρουμε πως ήδη από τον Οκτώβριο του 2010 ο Καστοριανός Καθηγητής της Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ Πάνος Τσολάκης, είχε παρουσιάσει στην Ημερίδα «Νέοι Αρχιτέκτονες μιλούν για την Καστοριά», μελέτες και σχέδια φοιτητών του με καταγωγή από την Καστοριά, με θέμα την αξιοποίηση παλιών κτιρίων της πόλης, μεταξύ αυτών και για την αξιοποίηση του κτιρίου που μας απασχολεί.

Ιδανικό ίσως, θα ήταν το κτήριο αυτό για πολιτιστικές χρήσεις, όταν μάλιστα η Καστοριά εδώ και πάνω από δέκα χρόνια στερείται Πνευματικού Κέντρου, γεγονός που αποτελεί ντροπή και όνειδος για την πολιτιστική ιστορία της.

Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να καταλήξουμε πως αποτελεί μεγάλη ειρωνεία, το να θέλουμε να κατεδαφίσουμε ένα κτίριο που σχετίστηκε όσο κανένα άλλο με την απελευθέρωση της πόλης, την χρονιά μάλιστα που γιορτάζουμε τα εκατό χρόνια από αυτήν την απελευθέρωση.

Κι ενώ ακριβώς δίπλα υπάρχουν ελεύθεροι χώροι, ώστε το μόνο που απαιτείται στην πραγματικότητα θα ήταν μία ανταλλαγή οικοπέδων με το Δήμο Καστοριάς που κατέχει τους διπλανούς χώρους.

Αξιότιμα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων σας ευχαριστούμε για τον χρόνο σας και είμαστε απόλυτα βέβαιοι πώς κι αυτή τη φορά θα κάνετε το ιστορικά σημαντικότατο καθήκον σας, με αποκλειστικώς επιστημονικά κριτήρια, όπως πάντοτε πράττετε.

Με εκτίμηση
Ρωμύλος Μαντζούρας
Ιστορικός

(Εκπροσωπώντας και τον Πολιτιστικό σύλλογο Σπασμένο Ρόδι, την Κινηματογραφική Λέσχη Καστοριάς την ΜΚΟ Μύησις και ευαισθητοποιημένους πολίτες της Καστοριάς).




Κ.Κ. Δημοτικοί Σύμβουλοι του Δήμου Καστοριάς,
Παλαιότερο Δημοτικό Συμβούλιο επί Δημάρχου Παπουλίδη, έλαβε την απόφαση –είτε από λανθασμένη ή ανεπαρκή πληροφόρηση, είτε από άγνοια, είτε από βιασύνη- να παραχωρήσει το οικόπεδο που περιλαμβάνει το συγκεκριμένο ιστορικό κτήριο, για την ανέγερση νέου αστυνομικού μεγάρου, ενώ κάλλιστα θα μπορούσε να είχε παραχωρήσει διπλανό χώρο του ίδιου, τεράστιου στρατοπέδου. Χωρίς να ενδιαφερθεί και χωρίς να προνοήσει για την τύχη αυτού του ιστορικού κτηρίου, το οποίο καταδικάστηκε έτσι σε κατεδάφιση.

Το σημερινό Δημοτικό Συμβούλιο, έχει την ιστορική ευκαιρία να σώσει την υπόληψη του Δήμου μας και να δείξει ότι έχει την τόλμη να αναγνωρίζει και να διορθώνει παλαιότερα, καθόλου κολακευτικά για την ιστορία του, λάθη.

Το να «εγκαλούνται» οι απλοί πολίτες που ενδιαφέρονται για τη διάσωση και αξιοποίηση του ιστορικού κτηρίου, να κατηγορούνται γιατί τάχα «τόσα χρόνια δεν ενδιαφέρθηκαν» και άλλες τέτοιες υποκριτικές κατηγορίες, αποτελεί υπεκφυγή και αποποίηση ευθυνών, εκ μέρους των κατεξοχήν υπεύθυνων.
Δεν συμμετείχαν οι απλοί πολίτες στα δημοτικά συμβούλια, ούτε παρελάμβαναν και ενέκριναν μελέτες έργων. Άλλοι ήταν υπεύθυνοι για όλα αυτά, και δεν σταθήκανε στο ύψος αυτής τους της ευθύνης.

ΠΟΤΕ δεν γνωστοποιήθηκε και δεν ανακοινώθηκε δημόσια στους πολίτες η επιλογή κατεδάφισης του ιστορικού κτηρίου, για να κτισθεί ακριβώς εκεί στη θέση του το νέο αστυνομικό μέγαρο.

Αντιμετωπίστηκε το επιβλητικό αυτό κτήριο του στρατώνα, ως να μην υπήρχε καν. Πολίτες και Σύλλογοι, υποψιαστήκαμε την επικείμενη κατεδάφισή του, όταν με την ανακοίνωση ανέγερσης του νέου αστυνομικού μεγάρου, είδαμε λινάτσες να τυλίγουν «ύποπτα» το ιστορικό κτήριο.
Οι υποψίες μας επιβεβαιώθηκαν, όταν απευθυνόμενοι στην αρμόδια εφορία νεωτέρων μνημείων, πληροφορηθήκαμε πως ήδη στις 9/10/2012 είχε υποβληθεί αίτηση κατεδάφισης εκ μέρους της Κοινοπραξίας εργολάβων (όπως όφειλε αυτή εκ του νόμου να πράξει, καθότι το κτήριο είναι άνω των 100 ετών) και πως η εισήγηση της εφορίας Νεωτέρων Μνημείων ήταν ξεκάθαρα υπέρ της διατήρησης του ιστορικού κτηρίου.

Όταν κατόπιν αυτού η υπόθεση στάλθηκε για τελική απόφαση στο Κ.Α.Σ., τότε ανέλαβαν συντονισμένη δράση οι υπέρμαχοι της κατεδάφισης, προκαλώντας και τη δική μας συλλογική αντίρροπη προσπάθεια, για την διάσωση και αξιοποίηση του ιστορικού κτηρίου.

Η εμπλοκή λοιπόν στο έργο αυτό, των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, ήταν εκ του νόμου αναπόφευκτη και ξεκίνησε όχι με κάποια δική μας προσφυγή όπως ψευδώς διαδίδεται, αλλά μετά από την αίτηση κατεδάφισης της ίδια της Κοινοπραξίας.

Γι’αυτό λοιπόν, όσους τώρα προσπαθούν να αποποιηθούν τις ευθύνες της δικής τους διαχρονικής απρονοησίας, ιστορικής άγνοιας, πολιτικής ή υπηρεσιακής ανευθυνότητας, και να επιρρίψουν άσχετες τέτοιες ευθύνες σε απλούς πολίτες της Καστοριάς, που αγωνίζονται για τη διάσωση της πολιτιστικής και ιστορικής τους κληρονομιάς, τους καλούμε να είναι περισσότερο προσεκτικοί.


Δική μας ξεκάθαρη θέση είναι:

Α. Διατήρηση και κατόπιν αξιοποίηση του ιστορικού στρατώνα με ευρωπαϊκά προγράμματα που προσφέρονται γι’αυτό (π.χ. ΕΣΠΑ με τα Ολοκληρωμένα Σχέδια Αστικής Ανάπτυξης, είτε με τις "Κοινοτικές Πρωτοβουλίες" URBAN II, ή JESSICA «Κοινή Ευρωπαϊκή υποστήριξη για βιώσιμη ανάπτυξη σε αστικές περιοχές»)
και

Β. Ανέγερση του νέου Αστυνομικού Μεγάρου το συντομότερο δυνατόν, σε διπλανό οικόπεδο που θα παραχωρήσει ο Δήμος Καστοριάς, σε αυτό που εξαρχής έπρεπε να είχε παραχωρήσει.

Πολιτικοί και υπηρεσιακοί παράγοντες που τώρα τρομοκρατούν τους πολίτες ότι τάχα θα χαθούν τα χρήματα για το έργο αν ο στρατώνας δεν κατεδαφιστεί, ή πως αυτό θα καθυστερήσει άλλα τόσα χρόνια, καλύτερα ας συγκεντρώσουν τις ικανότητές τους, διεκπεραιώνοντας όλες τις απαιτούμενες διαδικασίες για την ανέγερσή του σε διπλανό χώρο, στο συντομότερο δυνατό διάστημα. Εκεί θα δείξουν την πραγματική αξία τους, κι όχι πιέζοντας το Κ.Α.Σ. για την κατεδάφιση ενός εμβληματικού ιστορικού κτηρίου.

Το κτήριο αυτό που κάποιοι αρέσκονται να αποκαλούν με έμφαση «οθωμανικό» προκειμένου έτσι να το απαξιώσουν στη συνείδηση των πολιτών, κτίστηκε από Γάλλους αρχιτέκτονες και μηχανικούς, με χρήματα από τους φόρους των ραγιάδων προπαππούδων μας. Κι αφού υπήρξε πράγματι «οθωμανικό» για 1-2 χρόνια, αποτέλεσε μετά για έναν σχεδόν αιώνα, τον βασικότερο και ιστορικότερο Στρατώνα του Ελληνικού Στρατού στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή μας.
Πάνω απ’όλα βέβαια, υπήρξε ο ιστορικός Στρατώνας της απελευθέρωσης, εκεί όπου πρωτοεγέρθηκε η Ελληνική Σημαία μετά από 500 χρόνια σκλαβιάς.

Κι όσο κι αν κάποιοι προσπαθούν για το αντίθετο, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΕΝ ΚΑΤΕΔΑΦΙΖΕΤΑΙ.
Η ιστορική ευθύνη όλων μας απέναντι στις νέες γενιές της πόλης μας είναι τεράστια, και θα κριθούμε όλοι για τη στάση μας.
Σας καλούμε να σταθείτε όπως η ιστορική σας ευθύνη, το χρέος και ο όρκος σας απέναντι στους Καστοριανούς και την ιστορία της πόλης, αλλά και η κοινή λογική επιτάσσουν και να πείτε:

Ναί στην ανέγερση νέου αστυνομικού μεγάρου,

Ναί και στη διάσωση του Ιστορικού Στρατώνα της Καστοριάς μας.