Η Ελλάδα πειραματόζωο

Του Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Mετά την κατάρρευση της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers το 2008 έγινε σαφές ότι η πιστωτική φούσκα που οικοδομήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες θα αρχίσει να σκάει. Το μεγάλο πρόβλημα σήμερα, τρία χρόνια μετά...
είναι τα κρατικά χρέη. Ετσι, έχει ξεκινήσει η μεγάλη αναμέτρηση ανάμεσα στους κεφαλαιούχους (επενδυτές, «κερδοσκόπους» και όλους όσοι κατέχουν ομόλογα) και το διεθνές τραπεζικό λόμπι από τη μια πλευρά και τις κυβερνήσεις από την άλλη.

Ποιος απ’ όλους θα πληρώσει τα σπασμένα του αλόγιστου υπερδανεισμού; Οι επενδυτές ή οι φορολογούμενοι που θα κληθούν να καλύψουν τις τρύπες και να δουν το βιοτικό τους επίπεδο να μειώνεται;

Το ζήτημα είναι παγκόσμιο, αλλά η πρώτη χώρα που βρέθηκε στο επίκεντρο είναι η Ελλάδα. Πέρα από το γενικευμένο πρόβλημα της υπερχρέωσης, η χώρα μας έχει και τα δικά της εγγενή προβλήματα: παραγωγικό έλλειμμα, θεσμικές ανεπάρκειες, διαφθορά και όλα τα γνωστά που μεγέθυναν το πρόβλημα του χρέους. Ετσι, αποτελεί το πειραματόζωο για τις νέες οικονομικές πραγματικότητες που αναδύονται διεθνώς. Διεξάγονται, μάλιστα, πολλά πειράματα ταυτόχρονα.

ΠΕΙΡΑΜΑ 1: Μπορεί να εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκή χώρα -και μάλιστα μέλος της ευρωζώνης- η πολιτική της λιτότητας, των αποκρατικοποιήσεων και της απελευθέρωσης των αγορών; Η αποκαλούμενη «Συναίνεση της Ουάσινγκτον», την οποία ακολουθούν δογματικά ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα και εφάρμοσαν στην περίπτωση αναπτυσσόμενων χωρών. Η διαφορά, βέβαια, είναι ότι η Ελλάδα δεν είναι αναπτυσσόμενη χώρα ούτε διαθέτει εθνικό νόμισμα για να το υποτιμήσει (όπως προβλέπει η κλασική συνταγή). Το πείραμα αποτυγχάνει μέχρι στιγμής, καθώς η χώρα βυθίζεται στην ύφεση. Ετσι, αναπτύσσεται ένα «υποπείραμα»: μπορεί να αλλάξουν οι δομές ενός αποτυχημένου κράτους με την καθοδήγηση υπερεθνικών οργάνων όπως η Κομισιόν; Εξ ου και η εγκατάσταση στην Ελλάδα εμπειρογνωμόνων για να βοηθήσουν σε οργανωτικά θέματα.

ΠΕΙΡΑΜΑ 2: Πώς μπορεί να συρρικνωθεί το κράτος πρόνοιας που αποτέλεσε τη θεμελιώδη, πολιτική και κοινωνική σύμβαση στις ευρωπαϊκές κοινωνίες; Μισθοί χαμηλώνουν, παροχές πρόνοιας μειώνονται και όλα μοιάζουν λογικά, καθώς οι περικοπές γίνονται στο όνομα ενός «πληθωρικού και αναποτελεσματικού» κράτους και της ανάγκης μείωσης των ελλειμμάτων. Ομως, αν το πείραμα πετύχει, πιθανότατα θα επεκταθεί και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, πέρα από τις «αμαρτωλές» ελλειμματικές χώρες της περιφέρειας.

ΠΕΙΡΑΜΑ 3: Πόση πολιτική παρέμβαση αντέχει το διεθνές τραπεζικό σύστημα, το οποίο είναι πλέον παγκόσμιο, διασυνδεδεμένο και αρκετά ομοιογενές; Αντίθετα, οι εθνικές κυβερνήσεις και κυρίως οι ευρωπαϊκές μοιάζουν αδύναμες, καθώς για να αποφασίσουν πρέπει να ακολουθήσουν δημοκρατικές διαδικασίες, ψηφοφορίες, περίπλοκες διαπραγματεύσεις, αλλά και να συμβιβάσουν αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα.

ΠΕΙΡΑΜΑ 4: Πόσο «πείραμα» αντέχει η κοινωνία χωρίς να καταρρεύσει και χωρίς να εξεγερθεί;

ΠΕΙΡΑΜΑ 5: Πόσο αντέχει η ευρωζώνη χωρίς να τυπώσει χρήμα για να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη και χωρίς να γίνουν μεταβιβάσεις πόρων από τις πλούσιες στις φτωχές χώρες;

Καταλαβαίνουμε όλοι ότι, αν δεν αλλάξει σύντομα η κατεύθυνση των πολιτικών που εφαρμόζονται, υπάρχει κίνδυνος το πειραματόζωο να μην αντέξει. Ας ελπίσουμε ότι η αλλαγή θα «προλάβει» το πειραματόζωο.

Πρώτο Θέμα