Ποιος ήταν ο Μιχάλης Κακογιάννης που σφράγισε την Ελλάδα;

Ποιος ήταν ο Μιχάλης Κακογιάννης; Αυτό που σε μια ατάκα του υπονοεί για κάθε «διχασμένο» καλλιτέχνη ο Γούντι Αλεν. Οταν ρητορικώς ρωτάει «Ποιον από τους δύο αγαπάς, τον Ανθρωπο ή τον Καλλιτέχνη;» Εγώ; Για να πω την πάσα αλήθεια και όπως συμβαίνει με τους εννιά από τους δέκα που έχω γνωρίσει, αβίαστα απαντάω... «μα, φυσικά τον καλλιτέχνη».

Γεννιέται στη Λεμεσό της Κύπρου στις 11 Ιουνίου του 1921
Ταξιδεύει για το Λονδίνο όπου θα σπουδάσει σκηνοθεσία και παράλληλα εργάζεται στην Ελληνική Υπηρεσία του BBC.
Αρχίζει το 1947 την καριέρα του στο Θέατρο της Αγγλίας ως ηθοποιός.
Φτάνει στην Ελλάδα όπου και αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία της ταινίας «Κυριακάτικο Ξύπνημα». Οι κριτικοί μιλούν ξαφνικά για την ύπαρξη μιας «αθηναϊκής σχολής».
Γυρίζει τη «Στέλλα» το 1955 και γράφει τους στίχους για το αθάνατο «Αγάπη που 'γινες δίκοπο μαχαίρι».
Ακολουθεί «Το κορίτσι με τα μαύρα» (1956) με την Ελλη Λαμπέτη που κερδίζει τη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξένης Ταινίας.
Ο «Αλέξης Ζορμπάς» κερδίζει το 1964 τρία βραβεία Οσκαρ.
Κάθριν Χέπμπορν, Βανέσα Ρεντγκρέιβ και Ειρήνη Παπά πρωταγωνιστούν στις «Τρωάδες» το 1971.
Με την Ιφιγένεια κλείνει την «τραγική τριλογία» του, φιλμάροντάς την το 1977. Πλάι στην Ειρήνη Παπά, ο Κώστας Καζάκος και η Τατιάνα Παπαμόσχου.
Χιλιάδες θεατές συρρέουν το 1993 στο «Πάνω, κάτω και πλαγίως», σε μια εποχή που το κοινό δείχνει να έχει απαξιώσει πλήρως το ελληνικό σινεμά.
Ενα από τα σημαντικότερα έργα του, δεν είναι κινηματογραφικό: ο νυχτερινός φωτισμός των μνημείων της Ακρόπολης, για την επίτευξη του οποίου ιδρύει τον σύλλογο Οι Φίλοι της Αθήνας και αναλαμβάνει τη χρηματοδότηση όλων των απαραίτητων μελετών.

Τρία τα ατού του Μιχάλη Κακογιάννη: το πρώτο, η κυπριακή καταγωγή του. Πράγμα που του εξασφάλισε εξαιρετικές σπουδές στο Λονδίνο και τον μύησε σ' ένα περιβάλλον παντελώς άγνωστο και ασυνήθιστο για οποιονδήποτε άλλο έλληνα εκείνης της εποχής. Η απόσταση αστρονομική. Το δεύτερο, η εξαιρετική σχέση που είχε με την ερμηνεία. Κάτοχος του «εργαλείου». Αλλωστε είχε σπουδάσει υποκριτική τέχνη. Και το τρίτο το σπουδαιότερο, η αφηγηματική του ευκολία. Ετσι κατάφερε να συνθέσει ποιότητα με εμπορικότητα. Ταινίες επιπέδου με πρόσβαση στο ευρύτερο κοινό. Καλύτερα δεν γίνεται από αυτό!

Λόγω ηλικίας δεν πρόλαβα να γράψω για τις καλύτερές του, του '50 και του '60, αλλά για τις μέτριες στιγμές του. Αυτές που υπέγραψε πάνω στην πτώση του. Από την δεκαετία του '70 και δώθε. Λογικό. Σπανίως σκηνοθέτης, όλων των χωρών και όλων των σπουδαίων «οικογενειών», καταφέρνει μέχρι το τέλος της καριέρας του να παράγει δημιουργικά. Ομως ο Kako (έτσι τον έλεγε η Σάρλοτ Ράμπλινγκ που συνεργάστηκε μαζί του στην τελευταία του ταινία τον «Βυσσινόκηπο» του 1997), δεν άντεχε ν' ακούσει ούτε μισό σχόλιο δυσάρεστο και αρνητικό. Σάμπως ο πρώτος ή ο τελευταίος είναι; Ολοι ταυτισμένοι με το έργο τους. Πάμε παρακάτω. Πριν από χρόνια λοιπόν, εντεταλμένος από τον Λέοντα Καραπαναγιώτη, μια φυσιογνωμία που με ξεπερνάει, κατέληξα σχεδόν έντρομος να χτυπάω το κουδούνι του σπιτιού του. Με κοίταξε μ' ένα βλέμμα που θα μπορούσε να σκοτώσει ακόμα και ελέφαντα και αφού πρώτα με περιποιήθηκε δεόντως για τις κριτικές μου, άρχισε να μου αφηγείται μια ιστόρια από το φεστιβάλ των Καννών.

«Οι άθλιοι, μου έκλεψαν τον Χρυσό Φοίνικα». Δηλαδή; «Το 1962 στο 15ο Φεστιβάλ των Καννών συμμετείχα με την "Ηλέκτρα". Ολες οι κριτικές αλλά και το κοινό αποθέωσαν την ταινία. Ο γαλλικός Τύπος έγραψε ότι ήταν το φαβορί για τον Χρυσό Φοίνικα. Ομως πρόεδρος της επιτροπής ήταν ένας γιαπωνέζος συγγραφέας (εννοεί τον Τετσούρο Φουρουκάκι) που εκ των υστέρων αποδείχθηκε διπλωμάτης. Φαντάσου ανάμεσα στους μνηστήρες του Φοίνικα ήταν "Η έκλειψη" του Μικελάντζελο Αντονιόνι, "Ο άγγελος εξολοθρευτής", μια σπουδαία αλληγορική ταινία του Λουί Μπουνιουέλ, το "Γεύση από μέλι" με την Ρίτα Τάτσιγκχαμ, και το "Ταξίδι της μέρας μέσα στη νύχτα" με σπουδαίους ερμηνευτές. Ξέρεις ποιος ο τυχερός του Φοίνικα; Κάποιος ασήμαντος Βραζιλιάνος Ανσέλμο Ντουάρτε, με μια ταινία που αν δεν με απατά η μνήμη μου δεν προβλήθηκε στις περισσότερες χώρες, ούτε στην Ελλάδα (εννοεί το φιλμ "O Pegador De Pormessas")».


ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ. Σε αυτή την κριτική επιτροπή, όπως μου εξήγησε στη συνέχεια, συμμετείχε και ο νεαρός τότε Φρανσουά Τριφό, που μόλις δύο χρόνια πριν είχε κερδίσει βραβείο Καννών με τα «400 χτυπήματα». Ακόμα συμμετείχε ο ηθοποιός Μελ Φερέρ και ο Πολωνός σκηνοθέτης Γέρζι Καβαλιέροβιτς. Τι συνέβη; Οι ψήφοι μοιράστηκαν. «Ο Τριφό όπως έπαθα, υποστήριξε τον Αντονιόνι, ο Καβαλιέροβιτς τον Μπουνιουέλ και αρκετοί ψήφιζαν "Ηλέκτρα".
Ετσι, έπειτα από αλλεπάλληλες ψηφοφορίες και συμφωνίες κατέληξαν ομοφώνως στον ουδέτερο Ντουάρτε. Μια διαδικασία που αρμόζει σε απόφαση ΟΗΕ και όχι σε καλλιτεχνική επιτροπή. Η συνέχεια ακόμα πιο γελοία.
Προκειμένου να καθησυχάσουν τη συνείδησή τους και τους κριτικούς, επινόησαν βραβείο για την "Ηλέκτρα", το δεύτερο μετά τον Φοίνικα, που το ονόμασαν Prix de la Maileure Transpotion Cinematographique. Κάτι σαν βραβείο τεχικού επιτεύγματος. Οπως καταλαβαίνεις, η διπλωματία και οι συμφωνίες πίσω από τις πόρτες υπάρχουν παντού, ακόμα και στις καλύτερες οικογένειες».

Μόνιμη, σταθερή πρωταγωνίστριά του, σχεδόν ταυτισμένη με το όνομά του, η Ειρήνη Παπά. Και «Ηλέκτρα» και «Τρωάδες» και «Ιφιγένεια» και «Ζορμπάς» κα «Πάνω κάτω και πλαγίως»:
«Η Ειρήνη όσο δυνατή, αποφασιστική και ορμητική φαίνεται στην οθόνη, άλλο τόσο εύθραυστη και ανασφαλής είναι στη ζωή. Για οτιδήποτε, ακόμα και για το παραμικρό, ζητάει τη συμβουλή μου. Μπορεί να περάσουμε ώρες μιλώντας για μια ατάκα σε κάποια συνέντευξή της. Κάποτε δεν υπήρχε περίπτωση να βγει έξω χωρίς να μου ζητήσει να την συνοδεύσω. Ενα παιδί ευάλωτο και ευπαθές σε κάθε καιρό. Την λατρεύω».
Και η Μελίνα; Το ακριβώς αντίθετο. Η Μελίνα είναι ο πλήρης ορισμός του ναρκισσισμού. Είναι ικανή να φλερτάρει ακόμα και με μια πολυθρόνα. Θέλει ν' αρέσει στους πάντες.
Και ο Αγγελόπουλος; (συγκρατήθηκε) Μπορεί να μην καταλαβαίνω τις ταινίες του και τους μακρόσυρτους χρόνους του, όμως τον παραδέχομαι. Κέρδισε την παγκόσμια εκτίμηση.
ΤΑ ΝΕΑ