Το γλωσσικό ιδίωμα του Βογατσικού‏

Το γλωσσικό ιδίωμα των κατοίκων του Βογατσικού Καστοριάς, σύμφωνα με
την κατάταξη των ιδιωμάτων της νεοελληνικής γλώσσας που πρότειναν οι
διαπρεπείς γλωσσολόγοι και γραμματικοί Γ. Χατζιδάκις και Μ.
Τριανταφυλλί-δης, ανήκει στην ομάδα των βορείων ιδιωμάτων, της οποίας
τα γενικά γνωρίσματα είναι:



α) Η τροπή των άτονων -ε- και -ο-, ¬σε -ι- και -ου- αντίστοιχα, π.χ.
έχετε - έχιτι, ο τόπος - ου τό-πους,
β) Η αποβολή των άτονων -ι- και -ου- π.χ. κουτάλι - κταλ', πουλί - πλι.

Το βογατσιώτικο γλωσσικό ιδίωμα το μελέτησε επισταμένως και το
κατέγραψε συστηματικά, κατά τα έτη 1913 - 1918, ένας άριστος γνώστης
και χειριστής του, ο εκ Βογατσικού λά-μπρος δάσκαλος και δεινός
φιλόλογος Τριαντάφυλλος Γρέζος. Συγκεκριμένα, ο αείμνηστος Γρέζος
συνέλεξε με πολλή αγάπη και μεγάλη υπομονή κι επιμονή πάμπολλες
ιδιωματικές λέξεις, φράσεις, ευχές και παροιμίες του Βογατσικού, όπως
αυτές ακούγονταν στον καιρό του.

Όλο το παραπάνω πολύτιμο γλωσσικό υλικό απ' το Βογατσικό το απέστειλε
ο συλλογέας του τμηματικά, κατά την προαναφερόμενη χρονική περίοδο
1913-1918, στο κέντρο συντάξεως του ιστορικού λεξικού της Ακαδημίας
Αθηνών, όπου κι ευρίσκεται σε χειρόγραφα μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες, το εν λόγω συγκεντρωμένο
γλωσσικό υλικό είναι σημαντικότατο, διότι διασώζει πραγματικόν
επιστημονικό και εθνικό θησαυρό, που στις ημέρες μας δεν θα ήταν
δυνατόν να καταγραφεί. Αν ληφθεί αυτό υπόψη, πρέπει σύντομα οι
σχετικές γλωσσικές καταγραφές του Τριαντάφυλλου Γρέζου να τυπωθούν σε
βιβλίο και να κυκλοφορήσουν ευρύτατα, για λόγους επιστημονικούς αλλά
και εθνικούς, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο Εξωτερικό.

Οι γλωσσικές συλλογές του Γρέζου είναι ταξινομημένες ως ακολούθως, στο
κέντρο συντάξεως του ιστορικού λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, σύμφωνα
με την σχετική παρουσίαση που έγινε απ' τον Δικαίο Β. Βαγιακάκο σε
γλωσσολογικό συμπόσιο περί "του γλωσσικού υλικού εκ της Μακεδονίας και
Θράκης".

*Τριαντάφυλλου Γρέζου, "Ανάλεκτα εκ του υ-λικού του γλωσσικού
ιδιώματος του Βογατσικού της Μακεδονίας", 1916, σελ. 115. Περιέχει
γλωσσάριον άνευ παραδειγμάτων.
*Τριαντάφυλλου Γρέζου, "Συμβολή εις το μέ-γα λεξικόν της Ελληνικής
Γλώσσης", 1916, σελ.132. Περιέχονται τα μετά του στερητικού -α-
ρηματικά επίθετα εις -τος και αι εις αυτά αντιτι-θέμενοι μετοχαί ως
ακούονται εν τω γλωσσικώ ιδιώματι του Βογατσικού μετά διαφόρων
παρα-τηρήσεων.
*Τριαντάφυλλου Γρέζου, "Διάφοροι φράσεις κατά το γλωσσικόν ιδίωμα
Βογατσικού, ούσαι εν χρήσει παροιμιωδώς", 1918, σελ. 13.
*Τριαντάφυλλου Γρέζου, "Ευχαί ακουόμεναι εν Βογατσικώ", 1913, σελ.
15. Περιέχει σπορά-δην και λέξεις.
*Τριαντάφυλλου Γρέζου, "Συμβολή εις το μέ-γα ιστορικόν Λεξικόν της
Ελληνικής γλώσσης", 1917, σελ. 266. Περιέχει εκ του Βογατσικού
λε-ξιλόγιον μετά παραδειγμάτων πολλαχού σελ. 1-114, 132-266, ονόματα
σελ. 120-127, ποικίλον υλικόν σελ. 127-132, Φωνητικά σελ. 115-117.
Κρίσις Κ. Αμάντου, Λεξικογραφικόν Αρχείον 5 (1918) 243.
*Τριαντάφυλλου Γρέζου, "Συλλογή παροιμιών ακουομένων εν Βογατσικώ",
1916, σελ. 40. Πε-ριέχει 77 παροιμίας, εις μερικάς των οποίων
α-ντιπαραθέτει αρχαίας. Κρίσις Φ. Κουκουλέ, Α-θηνά 28 (1916) 320.

Του Γιώργου Αλεξίου
Κείμενο της ηλεκτρονικής εφημερίδας "Φως της Καστοριάς"