Η επιμήκυνση την εποχή του 1857

Ο Μάιος του 1832 δεν έχει μεγάλη διαφορά με την εποχή μας. Η Ελλάδα είχε πάρει και τότε δάνειο για να επιβιώσει. Και το 1857 η «τρόικα» της εποχής εκείνης είχε εγκατασταθεί στη χώρα μας για να ρυθμίσει τον τρόπο αποπληρωμής.

Του Γιάννη Λυβιάκη, από την Ελευθεροτυπία της 15/5/2011
Η κατάσταση που επικρατούσε την περίοδο εκείνη στη χώρα μας περιγράφεται σε βιβλίο του 1870, που μας κοινοποίησε η φιλόλογος Αγγελική Καραθανάση. Τότε, σημειώνει η ίδια, «κυκλοφόρησε τυπωμένο σε ελληνικό τυπογραφείο της Ρουμανίας το βιβλίο "Η στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι", που θεωρείται από τους κριτικούς της λογοτεχνίας ως ένα σημαντικό λογοτεχνικό κείμενο του 19ου αιώνα με αφηγηματικές αρετές και ζωντανούς διαλόγους.

»Ο συγγραφέας, που δεν θέλησε να αφήσει το όνομά του, υπογράφει ως "Ελληνας υπαξιωματικός". Στο τρίτο μέρος του βιβλίου του αναφέρεται στο δάνειο του 1832 και στη Διεθνή Επιτροπή Οικονομικού Ελέγχου από Αγγλους και Γάλλους, που το Φεβρουάριο του 1857 εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα για μεγάλο διάστημα προκειμένου να "ξεσκονίσουν" τα δημοσιονομικά της και να ρυθμίσουν τον τρόπο πληρωμής του χρέους.

»Τα σχόλια και οι αντιδράσεις των απλών ανθρώπων της εποχής εκείνης, το ευάλωτο και η αδυναμία των πολιτικών, η στάση του τύπου και των "ρητόρων", η τακτική και η ψυχρότητα των αποφάσεων της διεθνούς επιτροπής δεν απέχουν πολύ από τις ενέργειες της τρόικας και από το μνημόνιο της δικής μας εποχής».

Η φιλόλογος αναφέρει ότι «με τον ερχομό του Οθωνα το 1832 είχε δοθεί στην Ελλάδα από τραπεζίτες του Παρισιού δάνειο εξήντα εκατομμυρίων φράγκων με εγγύηση των τριών Μεγάλων Δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας. Η σύναψη της συμφωνίας έδινε το δικαίωμα στις Δυνάμεις να ελέγχουν τα οικονομικά της Ελλάδας, αν τυχόν αυτή δεν ήταν συνεπής στην καταβολή των δόσεων. Είχαν περάσει είκοσι πέντε χρόνια και η Ελλάδα δεν είχε ξεπληρώσει παρά ελάχιστα, αλλά οι Δυνάμεις δεν είχαν προβεί σε κανένα έλεγχο ή πίεση (είχε βέβαια μεσολαβήσει η πτώχευση του 1843).

»Η στιγμή που επιλέχτηκε για τον έλεγχο των οικονομικών και την απαίτηση της αποπληρωμής του δανείου δεν ήταν καθόλου τυχαία. Η Ελλάδα την περίοδο εκείνη βρισκόταν σε δεινή θέση. Από το Μάιο του 1854 είχαν κάνει κατοχή στον Πειραιά στρατεύματα Αγγλογάλλων, είχαν εγκαταστήσει "Υπουργείον Κατοχής" και το καλοκαίρι κυκλοφορούσαν ανενόχλητοι στην Αθήνα. Με την κατοχή εκείνη επιδίωκαν να εξαναγκάσουν τους Ελληνες του ελεύθερου βασιλείου να μη συμμετέχουν στις εξεγέρσεις των υπόδουλων συμπατριωτών τους εναντίον των Τούρκων, συμμάχων των Αγγλογάλλων, στην Ηπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία. Τελικά μετά τα αυστηρά μέτρα του "Υπουργείου Κατοχής" όλοι οι στρατιωτικοί που είχαν βρεθεί στο πλευρό των εξεγερμένων επέστρεψαν.

»Οι Ελληνες ωστόσο στον Πειραιά και στην Αθήνα πιέζονταν και υπόφεραν από την κατοχή των Αγγλογάλλων, αλλά ο μόνος τρόπος να απαλλαγούν από αυτούς ήταν να αποδεχτεί η ελληνική κυβέρνηση του Δημητρίου Βούλγαρη οικονομικό έλεγχο από διεθνή επιτροπή για ρύθμιση του παλιού χρέους της, που δεν είχε τελικά σβήσει η πτώχευση του 1843. Για την αποχώρηση των Αγγλογάλλων είχαν πιέσει και οι Ρώσοι, συμφωνώντας όμως με τον οικονομικό έλεγχο στην Ελλάδα.

»Ο τελευταίος γάλλος στρατιώτης έφυγε από τον Πειραιά, μόλις οι αγγλογάλλοι επίτροποι κατέφτασαν στην Αθήνα στις 16 Φεβρουαρίου του 1857. Για δύο σχεδόν χρόνια αυτοί εξέταζαν προϋπολογισμούς, απολογισμούς, φορολογικά, κρατικές δαπάνες, ακίνητη περιουσία, τα πάντα, ξεκινώντας μάλιστα από το 1845. Στο τέλος, μετά από πολλές συνεδριάσεις, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χώρα, παρ' όλο που είχε χάσει έσοδα από τη μη ύπαρξη κτηματολογίου, από τις καταπατήσεις που γίνονταν ακόμη και με εμπρησμούς, από τις καταχρήσεις αυτών που είχαν αναλάβει να εισπράττουν τους φόρους, ήταν σε θέση να καταβάλλει 900.000 φράγκα το χρόνο, ώσπου να αποπληρώσει το δάνειο και τους τόκους. Η πολυσέλιδη έκθεση αφού εγκρίθηκε και από τις τρεις εγγυήτριες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) κοινοποιήθηκε στην ελληνική κυβέρνηση, που υποχρεώθηκε να πληρώσει την πρώτη δόση των 900.000 φράγκων τον Οκτώβρη του 1860».

«Οι τραπεζίται επληρώνοντο μέχρις οβολού»

Aπόσπασμα από το βιβλίο «Η στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι»

«Η Ελλάς, μεταξύ άλλων δανείων, οφείλει και εξήκοντα εκατομμύρια προς τινας τραπεζίτας. Των εξήκοντα αυτών εκατομμυρίων οι τόκοι είναι εγγυημένοι από τας τρεις προστάτιδας Δυνάμεις, ώστε οι τραπεζίται, αναφορικώς προς αυτό το δάνειον κοιμώνται ήσυχοι. Επί πολλά έτη η Ελλάς δεν επλήρωνε τους τόκους αυτούς, προφασιζομένη ότι δεν είχε με τι, και όμως οι τραπεζίται επληρώνοντο μέχρις οβολού. Από ποίον; Από τους εγγυητάς· από την Ρωσίαν, την Γαλλίαν και την Αγγλίαν. Οι εγγυηταί αυτοί μιαν ημέραν εσκέφθησαν (...) μήπως οι πονηροί αυτοί Ελληνες, έχουν χρήματα διά να πληρώσουν τους τόκους, και λέγουν ότι δεν έχουν διά να τα φάγουν μεταξύ των· ή μήπως σπαταλούν τα χρήματά των όπου δεν πρέπει, και έπειτα, όταν πρόκειται περί της τιμής και του πουγγίου των, δεικνύουν το ταμείον των κενόν (...) Ετσι μίαν άλλην ημέρα επαρουσιάσθηκαν εις τας Αθήνας τρεις απεστελμένοι: Αγγλος, Γάλλος και Ρώσος. Εζήτησαν ακρόασιν παρά τω υπουργώ των Εξωτερικών, τω είπον ότι ήλθον διά να εξετάσωσι τα έσοδα και τα έξοδα της Ελλάδος εν προς εν, και τω έδειξαν τα συστατικά των γράμματα. Μεγάλη κίνησις εις τα Αθήνας αμέσως· συμβούλια υπουργικά επί συμβουλίων.

Ο τύπος μαίνεται, τα Χαυτεία κατακραυγάζουν· η αστυνομία διπλασιάζει τους κλητήρας· το φρουραρχείον διατάττει και την ημέραν περιπολίας! Πώς! έγραφον αι εφημερίδες· τολμούν ακόμη οι Φράγκοι να χωθούν και εις την μύτην μας! Με τι δικαίωμα! αλλά με τι δικαίωμα! έχουν την αξίωσιν να τους δείξωμεν τι κερδίζομεν και τι εξοδεύομεν! Τι θα έλεγον αυτοί, αν εστέλλομεν το Φωστηρόπουλον (τραπεζίτης της εποχής) εις το Λονδίνον να εξετάση εν προς εν τα έσοδα και τα έξοδα του βρετανικού κράτους;

-Ακούς υπουργοί! εκραύγαζε το πλήθος εις τα Χαυτεία· τους δέχονται ακόμη, και τους στέλλουν να κατοικήσουν εις το ξενοδοχείον της Αγγλίας με δημόσια έξοδα! Και δεν τους ρίπτουν εις τον Μεδρεσέ (πρόκειται για ένα πρώην μουσουλμανικό ιεροσπουδαστήριο στην περιοχή της Πλάκας στην Αθήνα, που μετά το 1836 είχε μετατραπεί σε φυλακή), διά να τους μάθουν ότι Κίνα δεν είναι η Ελλάς!

Εν τούτοις μετά ένδεκα υπουργικά συμβούλια, απεφασίσθη να ζητήσει η Κυβέρνησις εξηγήσεις από τους εν Αθήναις πρέσβεις των τριών εκείνων Δυνάμεων, περί της αποστολής των ξένων.

Οι πρέσβεις απήντησαν αμέσως και εις ολίγας λέξεις: - Εστάλησαν από τας αυλάς των διά να εξετάσουν με ακριβεστάτην λεπτομέρειαν τον προϋπολογισμόν της Ελλάδος, και να παρατηρήσουν αν περισσεύουν χρήματα, ή αν είναι δυνατόν να περισσεύσουν. - Συνεβούλευον δε την Κυβέρνησιν να παράσχη πάσαν ευκολίαν εις τους απεσταλμένους (...)

Ητο τότε, μοι φαίνεται, πρωθυπουργός ο τζουμπελής (ήταν το παρατσούκλι του πρωθυπουργού Δημητρίου Βούλγαρη, που οφειλόταν στα ρούχα που προτιμούσε να φοράει, δηλαδή ένα μακρύ επενδύτη, τον τζουμπέ).

-Αμή το λοιπόν, ψηφισμένο και παραδεδεγμένο. Αύριο, λέγει προς τον επί των Εξωτερικών συνάδελφόν του, να τους στείλης τον αριθμόν της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως, όπου είναι δημοσιευμένος ο προϋπολογισμός.

Τούτο και έγινε την επαύριον. Την ιδίαν όμως ημέραν η Εφημερίς επεστράφη, συνοδευομένη με έγγραφον διά του οποίου οι τρεις ξένοι εζήτουν επιμόνως:

1. Το Υπουργείον των Οικονομικών να εκθέσει λεπτομερέστατα έκαστον κλάδον, έκαστον κεφάλαιον των εσόδων του κράτους.

2. Εκαστον ιδία των επτά υπουργείων να καταστρώσει ακριβείς και ανελλιπείς καταστάσεις των εξόδων του τόσας, όσας και υποδιαιρέσεις έχει, όσα γραφεία, σώματα, καταστήματα, όσας και υπηρεσίας εν τω κράτει, απ' αυτού εξαρτωμένας και παρ' αυτού μισθοδοτουμένας.

3. Ολα αυτά να μεταφρασθώσιν εις την γαλλική και να τοις δοθώσιν εντός τριών μηνών.

Την επιούσαν το υπουργείον παρητήθη σύσσωμον, και άλλοι υπουργοί αναβάντες εις τα πράγματα, ανέλαβον να εκετελέσωσι κατά γράμμα τας παραγγελίας των απεσταλμένων.

Ο αθηναϊκός τύπος εσιώπησεν, αποκαμών να φωνάζη, και τα Χαυτεία εκόπασαν, ξηραθέντος του λάρυγγος των ρητόρων.

Το υπουργείον των Στρατιωτικών ήρχισε και αυτό εκ μέρους του να γράφη τα έξοδά του όπως υπεχρεώθη. Ολίγον κατ' ολίγον, και εντός εξ μηνών αι καταστάσεις του ητοιμάσθησαν· εις την ελληνικήν όμως, ώστε έμενεν να μεταφρασθώσιν εις την γαλλικήν».
tvxs.gr