Οι εκλογές στο ελληνικό σινεμά (αφιέρωμα-βίντεο)

Σήμερα είναι ημέρα καθοριστική για τη νεότερη ελληνική ιστορία.
Διενεργούνται οι εκλογές που έχουν χαρακτηριστεί ως οι πλέον κρίσιμες από τη μεταπολίτευση.

Ακούμε, διαβάζουμε, πληροφορούμαστε πολλά, ενώ κυριαρχούν οι εικόνες των τηλεοπτικών ρεπορτάζ. Όμως ο... κινηματογράφος είναι εκείνος που μπορεί να σχολιάσει καλύτερα από όλους και όλα.

Η έβδομη τέχνη πάντοτε αναζητούσε αβανταδόρικα θέματα: εκλογές, υποψήφιοι, σκάνδαλα, απειλές, προεκλογικές εκστρατείες, ίματζ μέικερς, προγνωστικά, ανατροπές, εκπλήξεις. Κάποιες φορές τα γεγονότα είναι πιο ισχυρά και από τις ίδιες τις μυθοπλασίες.

Χωρίς να ξύνω πληγές του παρελθόντος, να θυμίσω πως στις περιβόητες ελληνικές εκλογές του 1961 ψήφισαν ακόμη και πεθαμένοι και δέντρα. Πέρα από αυτά η πολιτική είναι μία ιστορία που αφορά το σινεμά, μιας και συμπλέει πλήρως με την κοινωνία.
Ανά τον κόσμο οι ταινίες μίλησαν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους για τη σημασία της ψήφου, της συμμετοχής αλλά και τις διάφορες παράπλευρες ιστορίες και κομπίνες στα παρασκήνια των εκλογών. Βρετανοί, γάλλοι, ιταλοί αλλά και αμερικανοί κινηματογραφιστές γύρισαν εξαιρετικά διεισδυτικές ταινίες, που αναφέρονται σε πολιτικούς και εκλογές.

Οι τελικοί συμβιβασμοί
Στη σημερινό σημείωμα θα επικεντρωθώ κυρίως στις μαρτυρίες του ελληνικού κινηματογράφου. Ωστόσο μία αναφορά σε άλλες χώρες είναι ενδεικτική. Ξεχωρίζω το πολύ ενδιαφέρον φιλμ από το Ιράν «Η ψήφος είναι μυστική» με το ακόλουθο, πολύ ενδιαφέρον θέμα: Ένα ελικόπτερο κατεβάζει μία κάλπη σε ένα απομονωμένο χωριό του Ιράν, προκειμένου να ψηφίσουν όλοι. Αν περάσουμε στις ΗΠΑ, θα παρατηρήσουμε τις πολλές αναφορές σε δημοσκοπήσεις και ίματζ μέικερς, σε προεκλογικές εκστρατείες και σκάνδαλα. Προ καιρού είδαμε το φιλμ του Τζορτζ Κλούνεϊ «Αι ειδοί του Μαρτίου» με τον Ράιαν Γκόσλιγκ στο ρόλο ενός ειδικού δίπλα στον υποψήφιο πρόεδρο των ΗΠΑ. Ένα ερωτικό σκάνδαλο, η αυτοκτονία μιας κοπέλας περιπλέκει την κατάσταση, αλλά στο τέλος επικρατεί συμβιβασμός.

Συμβαίνουν στην Αμερική
Ο Ρίτσαρντ Γκιρ παίζει εξαιρετικά το ρόλο ενός διάσημου ίματζ μέικερ στη «Γοητεία της εξουσίας» του Σίντνεϊ Λουμέτ. Προεκλογική εκστρατεία, επιτελεία, σκάνδαλα, εκβιασμοί στο «Όλες οι γυναίκες του προέδρου» του Μάικλ Νίκολς με τον Τζον Τραβόλτα στο ρόλο του προέδρου των ΗΠΑ. Το «Μπλέιζ» με τον Πολ Νιούμαν στο ρόλο ενός πραγματικού, διεφθαρμένου γερουσιαστή του αμερικανικού Νότου είναι μία εντυπωσιακή δημιουργία. Από τη δεκαετία του ’70 έρχεται ο «Υποψήφιος» με τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ στο βασικό ρόλο ενός ιδεαλιστή γερουσιαστή, που εκλέγεται μεν, αλλά τελικά δεν θα αποφύγει τους συμβιβασμούς. Ο Γουόρεν Μπίτι σκηνοθετεί τον εαυτό του στο ρόλο ενός γερουσιαστή στον εξαιρετικό «Μπούλγουορθ», που δολοφονείται το βράδυ της εκλογής του. Εξαιρετικές γαλλικές ταινίες της δομής φιλμ νουάρ και πολιτικές καταγγελίες αναφέρονται σε παρασκήνια εκλογών.

Ζητούνται… ψεύτες
Η ελληνική σάτιρα, η υπέροχη παλιά ελληνική κωμωδία ποτέ δεν τα πήγε καλά με τους πολιτικούς. Αποκάλυψε το προσωπείο τους, αναφέρθηκε σε πλαστές υποσχέσεις, κατήγγειλε τη δημαγωγία τους. Ο σχεδιασμός της εικόνας των πολιτικών δεν είναι γενικά ιδανικός. Να σας θυμίσω το εξαιρετικό φιλμ «Ζητείται ψεύτης», που έγινε και έγχρωμο ριμέικ από τον Ιεροκλή Μιχαηλίδη στο ρόλο του υπουργού. Ένας πολιτικός προσλαμβάνει έναν επαγγελματία ψεύτη, προκειμένου να αποφεύγει διάφορα πρόσωπα που του ζητούν χάρες. Ακόμη στο «Στουρνάρα 288» βλέπουμε το καθόλου κολακευτικό πορτρέτο ενός βουλευτή. Βεβαίως το θέμα είναι οι εκλογές, οι υποσχέσεις, οι υπερβολές. Το ελληνικό σινεμά μίλησε και για αυτές τις ιστορίες.

Η δημαγωγία των πολιτικών
Η πιο διάσημη ταινία είναι φυσικά το «Υπάρχει και φιλότιμο» με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα στο ρόλο του περιβόητου Μαυρογιαλούρου. Σκηνές με ατάκες που ανθολογήθηκαν στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Η ταινία παρά το πολιτικά ορθό τέλος εμπεριέχει τολμηρότατες, διαχρονικές, πολιτικές νύξεις. Άλλο φιλμ αναφοράς του ελληνικού κινηματογράφου για τις εκλογές είναι η «Κυρία δήμαρχος» με τη Γεωργία Βασιλειάδου στον ομώνυμο ρόλο. Οι προεκλογικοί λόγοι της έχουν μείνει μνημειώδεις και μέσω αυτών καταγράφονται όλες οι διαχρονικές, δημαγωγικές υποσχέσεις ελλήνων πολιτικών.

Μετρήσεις ειλικρινείας
Τρίτη σπουδαία ταινία αναφοράς «Ο Θανασάκης ο πολιτευόμενος», που σχολιάζει την έμμονη ιδέα κάποιων φιλόδοξων να εκλεγούν βουλευτές και να αποκτήσουν εξουσία. Κατά βάση σατιρίζεται η τάση κάποιων Νεοελλήνων να είναι ουσιαστικά τεμπέληδες. Την έννοια του κομματάρχη τη γνωρίζουμε πολύ καλά. «Σου ’χω σίγουρα 400, 600, 80 ψήφους» η χαρακτηριστική ατάκα. Μετά τις εκλογές βεβαίως γίνονται οι μετρήσεις όχι των ψήφων αλλά της ειλικρίνειας. Πάνω σε αυτό το θέμα εξαιρετική παραμένει η ευστοχία της ταινίας «Οι 900 της Μαρίνας», πολύ πρωτότυπης δημιουργίας. Μέχρι πού μπορεί να φτάσει η διαμάχη δύο αντίπαλων πολιτικών οικογενειών και τι μπορεί να τη γεφυρώσει; Μα μόνον ο έρωτας, κάτι που παρατηρούμε στην κωμωδία «Τζένη, Τζένη».

Αναμονές και εκτροπές
Υπάρχουν και γυναίκες πολιτικοί στην ελληνική κωμωδία. Χαρακτηριστικές ταινίες «Η κυρία δήμαρχος» αλλά και η «Βουλευτίνα», όπου οι πολιτικοί υπαινιγμοί είναι αρκετά ενδιαφέροντες. Γενικά το ελληνικό σινεμά δείχνει ενοχλημένο, όταν πολιτικοί και διαχειριστές εξουσίας αξιοποιούν τη δύναμή τους για σειρά δημαγωγικών υποσχέσεων.

Σε αναρίθμητα εθνικά φιλμ παρακολουθήσαμε έστω μικρές αναφορές σε εκλογές, εκκωφαντικούς λόγους από τα μπαλκόνια, υποσχέσεις και υπερβολές. Ακόμη και στο υπέροχο νουάρ του Δημόπουλου «Κοινωνία ώρα μηδέν» υπάρχει υπαινιγμός.

Φυσικά από τις γραφικές απεικονίσεις της δεκαετίας του ’60 περάσαμε στη σύγχρονη πραγματικότητα, που μεταποιεί τα πράγματα, τα μετατρέπει σε πιο ραφινάτα και εκλεπτυσμένα.
Αυτό δεν σημαίνει πως έχουν αλλάξει και πολλά. Απλώς έχουν εκσυγχρονιστεί, παίρνοντας κάτι από τη διαφημιστική και εικονική πραγματικότητα, ιδίως αυτή που πλασάρει η τηλεόραση, για να φτάσουμε και στις λεγόμενες εκλογές του καναπέ. Αυτές όμως της 6ης Μαΐου έχουν κρίσιμο χαρακτήρα.


Γράφει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου
makthes.gr