''Ανάγωγες'' αγωγές η ''αδικήματα'' περί τύπου;

του Σπύρου Κουταβά

Από τότε που ο επίμαχος νόμος τροποποιήθηκε (το 1995), αυξάνοντας σε εξωφρενικά όρια τα ποσά των αποζημιώσεων για ηθική βλάβη, δημιουργήθηκε μια ολόκληρη βιομηχανία αγωγών εναντίον ΜΜΕ και δημοσιογράφων η οποία αποδείχτηκε χρυσοφόρα. Οι αμοιβές βέβαια είναι πλουσιοπάροχες καθώς...οι νομικοί παραστάτες παίρνουν ένα σημαντικό ποσοστό της αποζημίωσης που θα επιδικάσει το δικαστήριο και όταν αυτές ξεπερνούν τις 200.000 € τότε πρόκειται για μια προσοδοφόρα δουλειά.

Έχουν ακουστεί περιπτώσεις όπου δικηγόροι πλησίασαν θιγόμενους για να γίνουν νομικοί τους παραστάτες. Εκτός από το χορό των εκατομμυρίων που στήθηκε γύρω από τις αγωγές, το συγκεκριμένο γεγονός λειτούργησε και ως μηχανισμός λογοκρισίας. Η απειλή μιας αγωγής με χιλιάδες ευρώ, ακόμη και για ανόητους λόγους άρχισε να λειτουργεί εκβιαστικά για να μη βγουν θέματα στη δημοσιότητα. Οι ιθύνοντες των εφημερίδων και των ραδιοτηλεοπτικών μέσων εξαιτίας των εξοντωτικών αποζημιώσεων θα ήταν προτιμότερο να «θάψουν» μια πληροφορία παρά να θέσουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του μέσου ενημέρωσης. Όλα τα παραπάνω είναι γνωστά με κάθε λεπτομέρεια στις Ενώσεις Συντακτών. Οπως και όσες χαρακτηριστικές περιπτώσεις αγωγών που ακολουθούν και απασχόλησαν λίγο η πολύ την δημοσιογραφική κοινότητα η τους πολίτες.

Πριν από μερικά χρόνια απορρίφθηκε από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών η αγωγή για «συκοφαντική δυσφήμηση» που είχε καταθέσει ο γνωστός πρώην αρχιφύλακας των φυλακών Κορυδαλλού Αντώνης Αραβαντινός κατά του δημοσιογράφου Νίκου Βαφειάδη και του περιοδικού «ΜΕΤΡΟ». Με την αγωγή του αυτή, ο κ. Αραβαντινός ζητούσε 100 εκατομμύρια δρχ. «αποζημίωση», έχοντας έτσι εσκεμμένα θέσει σε κατάσταση «ομηρίας» τον δημοσιογράφο -αλλά και κάθε άλλον που θα τολμούσε να ασκήσει κριτική επί των πεπραγμένων του- επί επτά ολόκληρα χρόνια. Η απαίτηση του σωφρονιστικού υπαλλήλου βασίστηκε σε ένα άρθρο του Νίκου Βαφειάδη του Ιανουαρίου 1997 («ΜΕΤΡΟ», τ. 15), στο οποίο αναφερόταν με σχολαστικό και τεκμηριωμένο τρόπο και με χρονολογική σειρά πλήθος ήδη δημοσιευμένων γεγονότων και ειδήσεων και διερευνούνταν οι όποιες σχέσεις του κρατικού μηχανισμού με τα παράνομα κυκλώματα των φυλακών. (πηγη:iospress.gr)

Η Αλεξάνδρα Κατράμη, δημοσιογράφος και εκδότης μη κερδοσκοπικού μηνιαίου περιοδικού, σε δημοσίευμά της, τον Απρίλιο του 2001, για τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονταν οι έρευνες από τον τοπικό εισαγγελέα για μια υπόθεση, τον χαρακτήρισε «επίορκο», «καραγκιόζη» και υπαινίχτηκε, σαφώς, ότι τις ενέργειές του τις υπαγόρευε εξωθεσμικό συμφέρον.
Ο δικαστής, της υπέβαλε μήνυση και όταν εκδικάστηκε η υπόθεση, η δημοσιογράφος καταδικάστηκε σε είκοσι μήνες φυλάκιση. Η δημοσιογράφος κατέφυγε στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων το οποίο την δικαίωσε κατά κράτος. Με την απόφαση του αποφαίνεται πλέον ότι η δίωξη των δημοσιογράφων με μηνύσεις και αγωγές είναι ασυμβίβαστη με τη Δημοκρατία. Και υποχρεώνει την ελληνική κυβέρνηση να τροποποιήσει την ισχύουσα νομοθεσία ώστε να πάψουν να διώκονται δημοσιογράφοι και να καθιερώσει την ικανοποίηση του θιγόμενου με δημοσίευμα. Την είδηση της καταδίκης της Ελλάδος δημοσίευσαν όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές εφημερίδες όπως η γαλλική Le Μonde, η βελγική Lalibre, η EU Bisness η Ελευθεροτυπία ο Ρ/Σ Σκάϊ και άλλες, με περίοπτους τίτλους και εκτενή αναφορά τόσο στην υπόθεση. (πηγη:servitoros.gr)

Στο φύλλο της "Καθημερινής" της 16ης Απριλίου 2002, στη σελίδα του βιβλίου που επιμελείται, ο Παντελής Μπουκάλας δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο "Όταν τα ιδεολογήματα υπονομεύουν τη λογοτεχνία...". Σχετικά με το βιβλίο που αποτελούσε αντικείμενο της κριτικής του. Ο κρινόμενος συγγραφέας θεώρησε ότι η κριτική του κ. Μπουκάλα ήταν "πέραν κάθε επιθετικής προσέγγισης", γι' αυτό τού άσκησε αγωγή ζητώντας αποζημίωση 85.000 ευρώ, ενώ επιπλέον "κυκλοφορεί στην πιάτσα με μια τσάντα και μοιράζει αντίγραφα της εν λόγω αγωγής"! (Γιάννης Η. Χάρης, ΤΑ ΝΕΑ 21/8/2004)

Άλλο κρούσμα αγωγής είχαμε κατά του Στάθη. Στο "ναυτίλο" του, στο φύλλο της "Ελευθεροτυπίας" της 16ης Σεπτεμβρίου, ο Στάθης έγραφε ασκώντας σκληρή κριτική σε διαφημιστική εταιρία για γνωστό spot στην τηλεόραση: Ώστε όποιο παιδάκι (κατά την άθλια διαφήμιση και την αθλιέστατη εταιρεία που διαφημίζεται έτσι) δεν έχει σινιέ έπιπλα στο παιδικό του δωμάτιο, δεν είναι τίποτα ως παιδάκι; Α να χαθείτε, παλιάνθρωποι, αμόρφωτοι, βλακόμουτρα της γκλαμουριάς σας, έσχατοι των χυδαίων, αθύρματα, χαλαστές ψυχών..Και αμέσως μετά την αγωγή «Αντί λοιπόν να τους προβληματίσει η (αιχμηρή) κριτική μας (και θα έπρεπε αιχμηρότερη), ζητάνε φράγκα προσπαθώντας να επιβάλουν δεσμά στις λέξεις!».(πηγη:Ελευθεροτυπία)

Μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση αγωγής είναι και η παρακάτω: Το 1999 στην ΕΡΑ 1 στην εκπομπή του αείμνηστου Νικήτα Λιοναράκη «Στις γειτονιές της Ελλάδας» ένας συνεντευξιαζόμενος άσκησε κριτική για τη δράση εμπλεκομένων στην υπόθεση Οτζαλάν, μεταξύ των οποίων και του δικηγόρου Φ. Κρανιδιώτη. Συνεργάτης σήμερα του προέδρου της ΝΔ.
Αυτός, επικαλούμενος «προσβολή της προσωπικότητάς» του άσκησε αγωγή και ο δημοσιογράφος καταδικάστηκε σε πρώτο και δεύτερο βαθμό, καθώς και στον Άρειο Πάγο. Με δικηγόρο τον καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου Σταύρο Τσακυράκη , προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θεώρησε «λαθεμένες» τις κρίσεις των ελληνικών δικαστηρίων και καταδίκασε το ελληνικό Δημόσιο να αποζημιώσει τον δημοσιογράφο. Η απόφαση εμμέσως αμφισβητεί και τον νόμο 1178/81 όπως τροποποιήθηκε το 1995, που όπως λένε οι ειδικοί έχει προκαλέσει «βιομηχανία αγωγών». (πηγη: Τα νεα)

Ο Πάσχος Μανδραβέλης στην εισηγησή του με θέμα «Το πλαίσιο ανελευθερίας στον ελληνικό τύπο στο δημοσιογραφικό συνέδριο της Σαμοθράκης αφιερωμένο στις «αγωγές και την φίμωση του τύπου» (κλικ εδώ) σημειώνει ότι «θα πρέπει να δημιουργηθεί μια «Μαύρη Βίβλος λογοκρισίας στον ελληνικό Τύπο». Αυτή θα εμπεριέχει τραγελαφικές περιπτώσεις. Π.χ. Ο Μανώλης Βασιλάκης δέχθηκε 21 αγωγές για ένα δημοσίευμα! Ο Στάθης Σταυρόπουλος δέχθηκε αγωγή διότι χλεύασε μια διαφήμιση! Ο κ. Παπαθεμελής έκανε αγωγή κατά του δημοσιογράφου της «Ελευθεροτυπίας» κ. Γιώργου Καρελιά επειδή ο δεύτερος τον αποκάλεσε «υπερπατριώτη». Ο ίδιος πολιτικός έκανε αγωγή στον ποιητή κ. Χάρη Βλαβιανό για ένα αλληγορικό και σατιρικό κείμενο («Κυνικός αναλυτής πολιτικών εξελίξεων», «Τα Νέα» 16.2.2004), επίσης στον κ. Ριχάρδο Σωμερίτη («Η επανάκαμψη των πολεμοχαρών», «Το Βήμα» 22.2.2004) και δεν γνωρίζω σε ποιους άλλους». Στην Κοζάνη το επόμενο διάστημα θα εκδικαστούν δύο αγωγές εναντίον δυο δημοσιογράφων

vetonews.gr