1912: Η πρώτη αναφορά στην απελευθερωμένη Καστοριά‏

Μετά την απελευθέρωση της πόλης στις 10:00 το πρωί, τον αρχικό ενθουσιασμό ακολούθησε ο σκεπτικισμός, μήπως επιστρέψει ο Τουρκικός Στρατός. Ο λαός ζητούσε εγγυήσεις για την ασφάλεια του.
Η ολιγόωρη απελευθέρωση του Μαυρόβου από τον Κατεχάκη και τους άντρες του...
και η μετέπειτα καταστροφή του από τον Μπεκήρ Αγά, ήταν πρόσφατη.
Ο επίλαρχος Άρτης τους καθησύχασε, ότι ήδη έστειλε περίπολα να ελέγξουν την πορεία των Τούρκων.

Πράγματι, λίγες ώρες αργότερα έφτανε η πρώτη αναφορά (Απόδοση στη δημοτική) :

Αποστολέας: Πρώτη περίπολος
Τόπος: Θέση Κωστανέτσι
Ημέρα, ώρα: 11 Νοεμβρίου, 13.46'
Αριθμός: 1
Προς: Διοικητή απελευθερωτικού αποσπάσματος Καστοριάς

Έχοντας ερευνήσει προσεκτικά όλη την περιοχή μέχρι τη Μικρή Πρέσπα πουθενά δε συναντήσαμε τον εχθρό. Από κατοίκους διαφόρων χωριών πληροφορηθήκαμε ότι ο εχθρός βρίσκεται στην Ήπειρο και πιθανόν στην Κορυτσά. Οι κινήσεις του είναι άτακτες και δείχνουν πανικό, καθώς προχωρούν κατά ομάδες και δεν σταματούν στα χωριά ούτε για νερό, εκτός από τον πασά, ο οποίος πέρασε τελευταίος από το χωριό Μανιάκι, την εικοστή ώρα, χθες συνοδευόμενος μόνο από τον Καϊμακάμη, τον υπασπιστή του και τρεις νεζάμηδες. Σταμάτησαν στο χωριό αναγκαστικά γιατί ήταν κατάκοποι, ιδίως ο πρώτος που φαινόταν βιαστικός.
Πρώτος πέρασε βιαστικός ο Μπεκήρ Αγάς ο οποίος συνοδευόταν μόνο από τρεις οπαδούς του Λιάπηδες και ένα στρατιώτη και δικαιολογούσε την βιασύνη του γιατί ήθελε να συναντηθεί με τον Τζαβήτ Πασά για να επιστρέψει και να κάψει την Καστοριά.

Κατά την επιστροφή μας από τις όχθες προς Κωστανέτσι συναντηθήκαμε με μια Σερβική ίλη (αυτό δεν το είχα φανταστεί) που κάλπαζε προς την Καστοριά και αιφνιδιάστηκε που μας είδε και αφού μας πλησίασε μας ρώτησε από πού ερχόμαστε. Αφού τους εξηγήσαμε ότι η Καστοριά βρίσκεται υπό του Ελληνικού στρατού από χθες, μας εξήγησαν ότι η Σερβική Μεραρχία Ιππικού είναι από μέρες καταυλισμένη στις όχθες της Αχρίδας περιμένοντας ενισχύσεις για να καταλάβει την Καστοριά και πληροφορούμενοι σήμερα ότι ο Τουρκικός στρατός εγκατέλειψε την πόλη, έστειλαν την ίλη για να την καταλάβει και κάκιζε ο Ίλαρχος τον διοικητή του για την αναποφασιστικότητα του.

Ο Ίλαρχος αυτός είναι Έλληνας από την Κωνσταντινούπολη και ονομάζεται Γεωργιάδης. Όλες οι περίπολοι βρίσκονται εδώ συγκεντρωμένες χάρις στους ιππείς, οι οποίοι είναι κατάκοποι και επειδή εδώ βρήκαν νομή, θα αναχωρήσουμε αργά θεωρώντας την αποστολή μας λήξασα.

ΕΥΠΕΙΘΕΣΤΑΤΟΣ
ΕΥ. ΛΑΜΠΡΟΥ
ΙΛΑΡΧΟΣ

Μπέτσκας