Ο πόλεμος στην εποχή των social media

Πως το Ισραήλ χρησιμοποίησε τα social media για να επηρεάσει την κοινή γνώμη πριν την επίθεση του στη Γάζα...

Τo Ισραήλ επιτέθηκε για ακόμα μία φορά στην Παλαιστίνη με τελικό απολογισμό πάνω από 160 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Ανάμεσα στα θύματα, παιδιά και άμαχος πληθυσμός.

Για πρώτη φορά στην ιστορία, τα social media χρησιμοποιήθηκαν σε τόσο μεγάλο βαθμό και από τις δύο αντιμαχόμενες μεριές για να κοινοποιηθούν επιθέσεις από τη μια, αποδείξεις για μια επιχειρούμενη γενοκτονία και μια εκτεταμένη αιματοχυσία, από την άλλη.

Εν μέσω αεροπορικών βομβαρδισμών και δεκάδων θυμάτων, το Twitter, το Youtube, το Facebook και άλλα κοινωνικά δίκτυα έπαιξαν τον δικό τους ρόλο.

Ποιος ήταν αυτός;

Στο twitter ο επίσημος λογαριασμός του εκπροσώπου τύπου των Ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων (@IDFSpokesperson) χρησιμοποίησε τα "hashtags" #PillarOfDefense (πρόκειται για την κωδική ονομασία της επιχείρησης στη Γάζα) και #IsraelUnderFire για να δώσει συνεχή ενημέρωση για τις επιθέσεις και να περάσει την επίσημη ισραηλινή γραμμή στον κυβερνοχώρο. Ή τουλάχιστον, αυτός ήταν ο στόχος του. Παράλληλα, το Ισραήλ ανάρτησε συνεχόμενα βίντεο στο YouTube με στιγμιότυπα από τη δράση των ενόπλων δυνάμεων του στη Γάζα.

Στόχος και βασική προσπάθεια, ήταν η "αιτιολόγηση" της επίθεσης με μηνύματα που αναδείκνυαν μια επιθετικής μορφής "άμυνα".

Αντιδράσεις προκάλεσε επίσης η ανάρτηση απειλών μέσω του Twitter, όπως π.χ. της "παραίνεσης" σε αξιωματούχος της Χαμάς, είτε είναι χαμηλόβαθμοι είτε υψηλόβαθμοι, να μην εμφανιστούν τις επόμενες ημέρες πάνω από το έδαφος.
Η ανακοίνωση της εκτέλεσης του επικεφαλής των στρατιωτικών επιχειρήσεων της Χαμάς, κοινοποιήθηκε με μια φωτογραφία του, που έφερε τη λεζάντα "eliminated". Κοινώς, "εξολοθρεύτηκε".

Αντίστοιχες δημοσιεύσεις έγιναν και στη σελίδα των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων στο Facebook. Επίσης, πέραν από αναφορές σχετικά με τις επιχειρήσεις, δημοσιεύτηκαν και σχόλια πάνω σε αυτές, όπως το ότι οι Ισραηλινοί πολίτες κοντά στη Γάζα ζουν υπό την απειλή επιθέσεων με ρουκέτες εδώ και 12 χρόνια, και αναφορές στους αριθμούς των επιθέσεων από τη Λωρίδα της Γάζας. Πρόθεση και πάλι, η δημιουργία εντυπώσεων πριν μια γενικευμένη επίθεση.

"Άνοιξαν οι πύλες της κόλασης" - Νικήτρια η Παλαιστίνη

Από τη δική της πλευρά, η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς έκανε το δικό της σχολιασμό πάνω στα γεγονότα, ανακοινώνοντας πως θρηνεί το θάνατο του Ahme Jabari, κάνοντας λόγο για θανάτους πολιτών, μεταξύ αυτών και ενός παιδιού και προαναγγέλλοντας αντίποινα με επιθέσεις με ρουκέτες εναντίον ισραηλινών στόχων. Σε ένα χαρακτηριστικό tweet, η Χαμάς προειδοποίησε πως "τα ευλογημένα μας χέρια θα φτάσουν τους αρχηγούς και στρατιώτες σας όπου και αν είναι- εσείς οι ίδιοι ανοίξατε τις πύλες της κόλασης". Στην πραγματικότητα, κανείς δεν περίμενε ότι η Χαμάς θα μπορούσε να είναι τόσο καλά δικτυωμένη στο Twitter.
Την ίδια ώρα, trending topics έγιναν τα #Gaza, #Palestine, #PrayForGaza, #PrayForPalestine τα οποία και κυριάρχησαν σε επισκεψιμότητα έναντι του προπαγανδίστικου #IsraelUnderFire και #PrayForIsrael που δημιουργήθηκαν από κυβερνητικούς.

Εκστρατεία στα social media

Πριν την επίθεση του Ισραήλ, παρατηρήθηκε για πρώτη φορά μια γενικότερη προετοιμασία "εκστρατείας" στα κοινωνικά δίκτυα με liveblogging και συνεχείς δημοσιεύσεις σε Facebook, Flickr και φυσικά στο Twitter το οποίο και χρησιμοποιείται κατά κόρον στη χώρα. Από την άλλη, οι κάτοικοι της Γάζας, καθ' όλη τη διάρκεια της επίθεσης, "ανέβαζαν" στα social media φωτογραφίες από τραυματίες και νεκρούς για να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη, ζητώντας άμεσο τερματισμό των βομβαρδισμών.
Το hashtag της προπαγάνδας

Για πρώτη φορά τα social media χρησιμοποιήθηκαν σαν ένα "παράλληλο" πεδίο μάχης ανάμεσα στις δύο πλευρές. Για πρώτη φορά, αποπειράθηκε από επίσημους φορείς, όπως ο Ισραηλινός στρατός μια απόπειρα δεδικασμένου τελικού αποτελέσματος για μια διαμάχη που κρατάει χρόνια. Πως θα το χαρακτήριζα όλο αυτό;

Λαϊκισμό και επικίνδυνη επιχειρηματολογία πριν την επίθεση που ξεκλήρισε οικογένειες. Από την άλλη, η Χαμάς απάντησε με απειλές χωρίς να λάβει υπόψη της την κοινωνικοπολιτική ευθύνη που έφεραν τα μηνύματα εκείνα που έδωσαν περισσότερα άλλοθι στην ήδη αποφασισμένη κυβέρνηση Νετανιάχου να επιτεθεί. Κυβερνητικοί εκπρόσωποι του Ισραήλ, επικαλέστηκαν μάλιστα Tweets της Χαμάς δικαιολογώντας τις επιθέσεις τους.
Επίσης, οι διαχειριστές τόσο του επίσημου λογαριασμού του Twitter των επιτιθέμενων, όσο και των κυβερνητικών site, φιλτράρισαν πολύ καλά τα σχόλια των χρηστών έτσι ώστε να εμφανίζονται μόνο εκείνα που τάσσονταν υπέρ της επιχείρησης. Λίγο πολύ αναμενόμενο.

Σύμφωνα με τον νεοφιλόσοφο και φουτουριστή Jamais Cascio, τα κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιήθηκαν ακριβώς με τον τρόπο που οι ραδιοφωνικοί σταθμοί διαδραμάτισαν σημαντικότατο ρόλο στη διαμόρφωση κοινής γνώμης, τη δεκαετία του '90 κατά τη διάρκεια αντίστοιχων συρράξεων.

"Twitter and similar media had the potential to serve a role similar to the radio stations used to drive the 1990s Rwandan genocide", έγραψε ο ίδιος στο blog του. Η σύγκριση που κάνει, αναφέρεται στη γενοκτονία της φυλής Τούτσι στη Ρουάντα (1994) στην οποία το ραδιόφωνο έπαιξε το δικό του ρόλο παραπληροφορώντας την κοινή γνώμη της χώρας.

Και σαφώς, η προπαγάνδα μπορεί να είναι παραπάνω από προφανής όταν χρησιμοποιείται από κυβερνητικούς φορείς, ωστόσο χιλιάδες χρήστες των δικτύων πέφτουν στην παγίδα του νέου κυβερνοπολέμου προσλαμβάνοντας μηνύματα που σε πρώτο χρόνο δεν μπορούν να επεξεργαστούν σωστά.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι το Twitter και το Youtube επέτρεψαν την κοινοποίηση ψηφιακού υλικού και βίντεο που απεικόνισαν την εκτέλεση ανθρώπων μπροστά την κάμερα.
"Ο πόλεμος γίνεται πλέον σε τρία μέτωπα", δήλωσε η Διευθύνουσα Σύμβουλος Πληροφοριών του Ισραήλ. "Στο φυσικό μέτωπο, στον κόσμο των social media και μέσω των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο". Η ίδια ανέφερε ότι η ισραηλινή κυβέρνηση έλαβε υπόψη της το τι λέγεται στα κοινωνικά δίκτυα για να αποφασίσει σχετικά με τη σύγκρουση στη Γάζα και τον τερματισμό των επιθέσεων. Ενδεικτικό της δυναμικής που προσλαμβάνουν πλέον τα νέα μέσα, αλλά σίγουρα η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή είναι ότι το Ισραήλ βρίσκεται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως σε σχέση με ζητήματα λογοκρισίας και παραπληροφόρησης.

Η ολίσθηση της εξουσίας στο διαδίκτυο

Καθώς οι κυβερνήσεις καταστρώνουν νέες στρατηγικές για τον κυβερνοχώρο σχετικά με θέματα όπως το κυβερνοέγκλημα, οι κυβερνοεπιθέσεις τρομοκρατικών οργανώσεων και ξένων δυνάμεων κατά των κρατικών υποδομών κ.α, τίθενται ερωτήματα γύρω από τα όρια της κρατικής εξουσίας.

Μεγαλύτερο παράδειγμα η Κίνα, η οποία έχει προσπαθήσει να ελέγξει την πρόσβαση στο Ίντερνετ μέσω του "Σινικού Firewall" και ενός προηγμένου δικτύου λογοκρισίας.
Πολλοί ειδικοί προβλέπουν ακόμη μεγαλύτερες συγκρούσεις μεταξύ κυβερνήσεων και ανερχομένων δυνάμεων του ίντερνετ, είτε πρόκειται για bloggers και hackers οπως οι Anonymous που εμφανίστηκαν και πάλι με αφορμή τον βομβαρδισμό της Παλαιστίνης, είτε για τεράστιες πολυεθνικές του χώρου όπως η Google.

Πίσω όμως από τη μάχη των εντυπώσεων και τα χρήματα που ρέουν κάτω από το τραπέζι, υπάρχουν τα πραγματικά θύματα. Τα θύματα του πεδίου της πραγματικής μάχης που "εικονοποιήθηκαν" στο Twitter και έγιναν σύμβολα του πρώτου διαδικτυακού πολέμου.

Εν κατακλείδι αξίζει κανείς να ρίξει μια ματιά στα παρακάτω στοιχεία για να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα ως προς την ασκούμενη επιρροή των κοινωνικών δικτύων στις μάζες και να "διυλίσει" λίγο περισσότερο, από άλλη οπτική, το επόμενο μήνυμα που θα προωθήσει κάνοντας Retweet ή share στο Facebook. Και να μην ξεχνάει ότι η πραγματική αλληλεγγύη δεν εκφράζεται μονάχα μέσα από ένα ψηφιακό μήνυμα.


-Τα Social Media είναι η πρώτη ενέργεια στο Διαδίκτυο, ξεπερνώντας πλέον το πορνό
-Περισσότεροι από 1 δισ. χρήστες στο Facebook
-53% των χρηστών του Twitter συνιστούν συγκεκριμένα προϊόντα στα tweets τους
-90% των χρηστών εμπιστεύονται τις online προτάσεις των γνωστών τους
-Μόλις το 14% εμπιστεύεται τις τηλεοπτικές διαφημίσεις
-Κάτοικοι της Νέας Υόρκης ενημερώθηκαν για σεισμό μέσω Twitter 30 δευτερόλεπτα πριν τον νιώσουν
-93% των διαφημιστών χρησιμοποιούν τα Social Media για επαγγελματικούς λόγους
-Και τέλος, Αιγύπτιοι δίνουν στα μωρά τους το όνομα "Facebook" και "Twitter".



Χρήστος Δεμέτης
Πηγές:
http://www.openthefuture.com
http://www.socialnomics.net


*Ο Χρήστος Δεμέτης είναι δημοσιογράφος. Σπούδασε Επικοινωνία και ΜΜΕ στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου και ολοκλήρωσε το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, “Πολιτισμικές Σπουδές και Ανθρώπινη Επικοινωνία”. Εργάστηκε στον Όμιλο του Πηγάσου. Από τον Μάιο του 2012 βρίσκεται στην 24 Media και αρθρογραφεί στο NEWS247.